Ukrayina Yuqarı Radası vaqtınca işğal etilgen topraqlarda, hususan Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyarda, devlet akimiyetini ve yerli öz-özüni idare etüv meseleleri alt komitetni meydanğa ketirdi. O, Qırım yarımadasında ukrayin akimiyetini ğayrıdan tiklev mehanizmlerini işlep çıqarılmasınen oğraşacaq. Onıñ işinde nasıl meseleler prioritet olacaqtır? Ve azat etilgen soñ Qırımda ukrayin akimiyetini ğayrıdan tiklemek içün ne yapmaq kerek? Bu aqta alıp barıcı Alena Badük ZMINA insan aqları Merkeziniñ adliyeci meneceri Alena Lunova ve Ukrayina Yuqarı Radasınıñ deputatı Tamila Taşevanen laf etti.
İlk yaz ayınıñ 17-nde Ukrayina Yuqarı Radasınıñ devlet akimiyetiniñ teşkil etilmesi, yerli öz-özüni idare etüv, regional inkişaf ve şeer qurucılığı meseleleri alt komitetniñ teşkil etilmesi aqqında qararnı qabul etti. Bu aqta Facebook saifesinde halq deputatı Tamila Taşeva bildirgen edi.
ZMINA insan aqları Merkeziniñ adliyeci meneceri Alena Luneva qayd ete ki, Qırımda ukrayin akimiyetini ğayrıdan tiklemek içün büyük meselelerniñ çezilmesi kerek. Esas çağıruvlar arasında hadimler qıtlığı ve ğayrıdan tiklene bilecek idare strukturalarınıñ olmaması.
Bu tek kadr yedegi meselesi degil, bu tek ögrenüv meselesiAlena Luneva
"İşğalden azat etilgen topraqlarda akimiyet organlarında er angi vazifelerni kim alacaq — bu ciddiy bir çağıruv. Ve bu tek kadr yedegi meselesi degil, bu tek ögrenüv meselesi, bu tek devlet hızmetçileriniñ meselesi degil, bu farqlı hızmetlerniñ meselesi, meselâ, içtimaiy hızmetler, tibbiy idareciler", — dedi Alena Luneva.
Alena Luneva
Lunevanıñ aytqanına köre, Rusiye Qırımnı öz sistemasına bütünley kirsetti, şunıñ içün idare vertikali sıfırdan qurulmalı.
O, cumhuriyet seviyesinde arbiy-vatandaş memuriyetiniñ meydanğa ketirilmesiniñ zaruriyetini qayd etti. Ukrayinada bu kibi misaller daa yoq.
"Bizim içün müim, ve şimdi buaktual, böyle bir memuriyetniñ meydanğa ketirilmesi. Bu mevzunı endi yeterli qadar muzakere ettik", — dep qoştı o.
Alena Lunevanıñ qayd etkenine köre, Qırımda yerli idare organlarınıñ teşkil etilmesi tek ealini cedvelge aluv ve saylayıcılar cedvelleriniñ ğayrıdan tiklenilmesinden soñ mümkün. Bu uzun bir esnas, ve bir çoq şeyge bağlı, şu cümleden, pasport meselelerini çezmege yardım ete.
"Menimce, işğal etilgen ve işğalden qurtarılacaq topraqlarda kim yaşay, kimniñ rey bermege aqqı bar — ealini cedvelge almayıp, bunı belgilemek imkânsızdır", — dedi o.
Uquq qoruyıcı Qırım içün icra akimiyetiniñ meydanğa ketirilmesiniñ zarurlığına da diqqat ayıra. Şimdiki vaqıtta yalıñız Qırımdaki Ukrayina prezidentiniñ Temsilciligi çalışa, bu ise, Lunovanıñ fikirince, devlet akimiyetini ğayrıdan tiklev ve yarımadanıñ reintegratsiyası siyasetini amelge keçirmek içün yeterli degil.
Alt komitetniñ prioritetleri arasında Alena Luneva, doğuv, ölüm şeadetnameleri ve tasil aqqında vesiqalarnen beraber, işğal vaqtında berilgen vesiqalardan malümatnı tanımaq içün mehanizmlerniñ işlep çıqarılmasını qayd ete. O, mahkemeden tış qayd etilüvniñ qolaylaştırılmasını talap ete.
"İnsanlar evlene, bala doğura, tasil ala, meselâ, çalışa. Ve Ukrayinada bu malümatnı qanuniyleştirmek degil de, qullanmaq içün yanaşmalarnıñ olması pek müim", — dedi Luneva.
O, Qırım sakinleri içün belli olmağan vaziyetni yoq etmek ve ukrayin qaidelerini halqara gumanitar uquqına uyğunlaştırmaq içün kollaboratsiya faaliyeti aqqında qanunlarnı yañıdan baqmaq kerekligini qayd ete.
Luneva, işğal altında yaşağan gençlerge destek kösterilmesini daa bir müim yöneliş olaraq adlandıra.
İnsanlar Ukrayina ükümetiniñ nezareti altında olğan topraqlardan çıqıp yaşamaq isteyler, ve biz olarğa bu imkânnı bermek kerekmizAlena Luneva
Onıñ aytqanına köre, bu Ukrayina içün potentsial demografik resurs ola bile, ve devlet bu insanlar içün köçmek, vesiqalarnı almaq ve tasil almaq içün şaraitler yaratmalı.
"Bu bizim resursımızdır. İnsanlar Ukrayina ükümetiniñ nezareti altında olğan topraqlardan çıqıp yaşamaq isteyler, ve biz olarğa bu imkânnı bermek kerekmiz", — dedi o.
Ukrayina halq deputatı Tamila Taşeva, yañı alt komitetniñ esas vazifesi vaqtınca işğal etilgen topraqlarda cemaat akimiyetini ğayrıdan tiklemektir, dep tasdıqlay. Bu, arbiy ve arbiy-vatandaşlıq memuriyetleriniñ qurulması ve çalışmasını, em de cenkten soñ ilk saylavlarnıñ keçirilmesine azırlanuvnı közde tuta.
"Bu topraqlar üzerinde nezaretni ğayrıdan tiklengen soñ, cenkten soñ saylavlar, yerli öz-özüni idare etüvniñ teşkil etilmesi ve, elbette, devlet akimiyet organlarınıñ ğayrıdan tiklenmesi meselesi olacaq", — dedi Tamila Taşeva.
Tamile Taşeva
Onıñ qayd etkenine köre, alt komitet ealiniñ öz-özüni teşkil etüv organları meseleleri, tamır halqlarnıñ vekilleri, hususan Qırımtatar Milliy Meclisi ile işbirligi, em de işğal etilgen topraqlar içün strategik vesiqalarnıñ azırlanması ile oğraşacaq.
Biz yañıdan qurmaq degil de, er şeyni sıfırdan qurmaq kerekmizTamila Taşeva
Taşeva qayd ete ki, Qırımda merkezsizleştirüv islâatı olmadı, bu ise akimiyet organlarınıñ ğayrıdan tiklenmesini daa da qıyınlaştıra. Onıñ qayd etkenine köre, Qırımnıñ muhtariyet statusı mahsus yanaşuvnı talap ete ve Anayasağa deñişmeler kirsetilmesini talap ete bile.
"Biz yañıdan qurmaq degil de, er şeyni sıfırdan qurmaq kerekmiz", — dedi o.
Taşeva, qırımtatar milliy muhtariyetiniñ Qırımnıñ kelecek statusınıñ mümkün şekillerinden biri olğanını bildire.
"Mümkün olğan variantlardan birini aytsaq, o muzakere etilecek. Muzakere mevzusı — Sevastopol şeeri ve umumen Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ statusı meselesi", — dep qayd etti o.
Taşeva, şimdi amelge keçirile bilecek prioritetler arasında, kognitif boşatılmasını ayta. Azal komitetniñ iş yönelişleri arasında memorialleştirüv, lüstratsiya esnasları, em de Qırımda informatsion teminlev ve tasil ile bağlı meseleler bar.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3454ggyqnys2v.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegramve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.